Jakie zmiany przyniesie REDIII?

Jakie zmiany przyniesie REDIII? Canva

30 marca 2023 r. instytucje unijne osiągnęły i ogłosiły wstępne porozumienie dotyczące Dyrektywy zmieniającej dyrektywę w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. „rewizja Dyrektywy RED”, „Dyrektywa REDIII”, ang. Renewable Energy Directive), wchodzącej w skład pakietu legislacyjnego „Fit for 55”, opublikowanego przez Komisję Europejską 14 lipca 2021 r. Poza pierwotnym zakresem zmian wstępne porozumienie w sprawie REDIII obejmuje również obszary wskazywane w komunikacie REPowerEU (w szczególności w odniesieniu do przyspieszenia procedur administracyjnych dla instalacji OZE). Tym samym, zakończyła się faza rozmów trójstronnych (tzw. trilogów) pomiędzy Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim i Radą UE w przedmiocie rewizji Dyrektywy RED.

Rozwój wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z kluczowych aspektów transformacji energetycznej Polski, wspierającym zarówno realizację celów klimatycznych Unii Europejskiej, jak i poprawę bezpieczeństwa energetycznego (m.in. za sprawą zwiększenia stopnia dywersyfikacji źródeł wytwarzania energii). Realizacja coraz bardziej ambitnej polityki klimatycznej stawia jednakże przed sektorem energetycznym wiele nowych wyzwań.

Na formalne przyjęcie i zatwierdzenie uzgodnień kończących trilogi w sprawie REDIII, zanim ostateczna treść zostanie opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE, trzeba jeszcze zaczekać co najmniej kilka tygodni. Tym niemniej, Parlament Europejski i Rada opublikowały już oficjalne komunikaty prasowe, zawierające informacje o kluczowych elementach wstępnego porozumienia, które mają znaleźć się wkrótce w REDIII.

Wiążący cel OZE

Najważniejszym ustaleniem jest wyznaczenie wiążącego celu OZE w zużyciu energii końcowej brutto na 2030 r. na poziomie Unii Europejskiej wynoszącego 42,5% i dodatkowych indykatywnych celów dla państw członkowskich, których realizacja umożliwi osiągnięcie celu OZE na poziomie 45% w 2030 r. Dotychczasowe przepisy dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (w kształcie RED II), obowiązujące od grudnia 2018 r., ustalają cel UE na poziomie 32% udziału energii z OZE w całkowitym zużyciu energii końcowej brutto w Unii do 2030 r.

Członkowie Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej (PKEE) z zadowoleniem przyjmują starania polegające na znalezieniu optymalnej i realnej drogi do osiągnięcia ambitnych założeń polityki klimatycznej UE. Uważamy, że aby osiągnąć nowoprzyjęte cele (co oznacza kolejny znaczący krok w kierunku przyspieszenia dekarbonizacji sektora wytwarzania energii) i jednocześnie zapewnić sprawiedliwą transformację energetyczną, należy przyjąć nowe całościowe i stabilne ramy regulacyjne. Jednocześnie zwracamy uwagę, iż nowe przepisy nie mogą rodzić ryzyka związanego z potencjalnym brakiem możliwości zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i ciepła. Już na obecnym etapie technologicznym dostrzegalne są wyzwania związane z eksploatacją odnawialnych źródeł energii dotyczące głównie bilansowania energii z OZE w systemie elektroenergetycznym.

Stabilność finansowa sektora jest kluczowym elementem umożliwiającym rozwój OZE. Strategiczny i długoterminowy rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii wymaga zapewnienia przedsiębiorcom działającym na rynku energii stabilnego otoczenia regulacyjnego i adekwatnych źródeł finansowania inwestycji. Dodatkowym wyzwaniem są konieczne nakłady finansowe na dalszy rozwój sieci dystrybucyjnych i przesyłowych, co jest kluczowe dla możliwości przyłączenia nowych mocy OZE. Członkowie PKEE realizują liczne projekty dotyczące rozwoju odnawialnych źródeł energii, a w swoich strategiach na najbliższe lata mają zawarte ambitne plany w tym zakresie. Należy jednak wskazać, że projekty OZE są zazwyczaj wysoce kapitałochłonne (szczególnie w przypadku rozwijania wielkoskalowych źródeł, jak np. morska energetyka wiatrowa), a w przypadku dużych instalacji wymagają również odpowiednio długiego czasu przygotowywania projektów i budowy. Luka inwestycyjna pomiędzy zdolnościami inwestycyjnymi sektora, a jego potrzebami w zakresie transformacji i realizacji celów polityki klimatycznej powinna zostać pokryta z wykorzystaniem środków finansowych dostępnych w ramach funduszy unijnych i krajowych.

Bez adekwatnego wsparcia finansowego przedsiębiorstwa energetyczne w Polsce nie będą w stanie zrealizować wszystkich zero- i niskoemisyjnych inwestycji niezbędnych do urzeczywistnienia celów w zakresie OZE w perspektywie roku 2030, a następnie – 2050.

Cele sektorowe

Osiągnięcie neutralności klimatycznej nie będzie możliwe bez dojrzałych technologii wytwarzania, takich jak energetyka jądrowa czy też – w zakresie OZE: fotowoltaika i energetyka wiatrowa, a także bez innowacji i zastosowania wielu rozwijających się technologii (m.in.: magazynowania energii, niskoemisyjnego transportu, paliw alternatywnych, wykorzystania gazów zdekarbonizowanych czy promowania rozwiązań cable pooling). Istotny wpływ na tempo zmian ma powiązanie wielu podsektorów i wzajemne zależności między elektroenergetyką, ciepłownictwem oraz transportem.

Transport

W wyniku negocjacji REDIII państwa członkowskie będą mogły wybrać albo 14,5% cel redukcji intensywności emisji gazów cieplarnianych w transporcie przy wykorzystaniu OZE albo 29% cel w zakresie udziału OZE w finalnym zużyciu energii w transporcie w 2030 r. Wynegocjowano również wiążący cel cząstkowy: 5,5 % udział zaawansowanych biopaliw w udziale energii odnawialnej dostarczanej do sektora transportu. W ramach tego celu wprowadzono wymóg 1% paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego (głównie zielonego wodoru i paliw syntetycznych na bazie wodoru). Przyszłe działania w obszarze wspierających elektryfikację sektorów mają zaowocować upowszechnieniem stosowania paliw odnawialnych i niskoemisyjnych w transporcie. Szczególną rolę w tym zakresie może odegrać zastosowanie energii elektrycznej z OZE w transporcie drogowym oraz odnawialnych lub niskoemisyjnych paliw w transporcie lotniczym, morskim i ciężkim.

Przemysł

W sektorze przemysłu wykorzystanie OZE ma rosnąć o 1,6% rocznie do 2030 r. Ponadto, do 2030 r. 42% wodoru wykorzystywanego w przemyśle ma pochodzić z paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego. Do 2035 r. ma to być 60% udziału.

Budownictwo

Kompromis dotyczący REDIII zakłada również indykatywny cel co najmniej 49% energii ze źródeł odnawialnych w budynkach na poziomie UE. Cel ten będzie można realizować np. poprzez efektywne systemy ciepłownicze, których udział w pełnej formie powinien zostać uwzględniony w procedowanej rewizji dyrektywy EPBD.

Ciepłownictwo i chłód

Rewizja Dyrektywy RED ma także wprowadzić stopniowy wzrost wykorzystania OZE w ciepłownictwie i chłodnictwie, z wiążącym wzrostem 0,8% rocznie na poziomie krajowym do 2026 r. i 1,1% od 2026 do 2030 r. Dodatkowo, wprowadzone zostaną indykatywne cele specyficzne dla każdego kraju. Cel wzrostu udziału OZE w sieciowym wytwarzaniu ciepła oraz chłodu ustanowiono na indykatywnym poziomie 2,2% średniorocznie w okresie 2021–2030. PKEE wskazywał już wielokrotnie, że zwiększanie wykorzystania OZE w ciepłownictwie w polskich uwarunkowaniach jest niezwykle trudne, w szczególności w powiązaniu z ograniczeniami dotyczącymi biomasy i nowymi, zaostrzonymi wymaganiami związanymi z definicją „efektywnego systemu ciepłowniczego i chłodniczego”, których negocjacje w ramach trilogów dotyczących

Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej („EED”) zakończyły się na początku marca 2023 r. Przedsiębiorstwa energetyczne zrzeszone w PKEE (PGE, Tauron, Enea, Energa) prowadzą szereg inwestycji związanych ze zwiększaniem udziału OZE w sektorze ciepłownictwa systemowego, przy czym w perspektywie obecnej dekady kluczowym wyzwaniem będzie wycofywanie paliw węglowych ze struktury paliw wykorzystywanych w ciepłownictwie systemowym w Polsce. W świetle powyższego, najlepszą dostępną obecnie technologią są wysokosprawne źródła kogeneracyjne wykorzystujące gaz ziemny albo biomasę. Warto wskazać, że w przyszłości, w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych, gazowe wysokosprawne jednostki kogeneracyjne będą gotowe do modernizacji w kierunku spalania domieszki wodoru lub biometanu albo wyłącznie wodoru dla zeroemisyjnego wytwarzania (przy założeniu rozwoju i dostępności stosownych technologii), co znajduje odzwierciedlenie np. w unijnych ramach zrównoważonego finansowania, a w szczególności – w taksonomii.

To, co wyróżnia polskie ciepłownictwo na tle systemów w innych krajach UE, to fakt, że możliwości zastosowania odnawialnych źródeł energii w dużych systemach ciepłowniczych (występujących w największych polskich aglomeracjach) są istotnie ograniczone. Dystrybucja ciepła pochodzącego z niskotemperaturowych źródeł OZE jest szczególnie utrudniona i wynika z braku kompatybilności infrastruktury systemów ciepłowniczych w Polsce i wymaganych temperatur wody w sieci ciepłowniczej. 10.03.2023 r. osiągnięto wstępne porozumienie międzyinst ytucjonalne w zakresie zmiany treści ww. Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (EED, ang. Energy Efficiency Directive).

Kluczowym czynnikiem prowadzącym do obniżenia temperatury w systemach ciepłowniczych jest termomodernizacja budynków i ich instalacji wewnętrznych. Biorąc pod uwagę opisane powyżej uwarunkowania, systemy ciepłownicze w Polsce wymagają nowych rozwiązań, które z jednej strony wpłyną na redukcję emisji gazów cieplarnianych, z drugiej zapewnią gwarancję niezakłóconych dostaw ciepła dla odbiorców. Dlatego też członkowie PKEE z zadowoleniem przyjmują, że w rewizji Dyrektywy RED mają znaleźć się przepisy umożliwiające zaliczanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na poczet celów OZE w sektorze ciepłownictwa. Będzie to zasadnicza zmiana otoczenia regulacyjnego, która w perspektywie najbliższych lat pozwoli m.in. na rozwój wielkoskalowych pomp ciepła, ale również kotłów elektrodowych. Doświadczenia z eksploatacji takich nowych źródeł wskazują na istotne zalety dla zaopatrzenia w ciepło systemów, w szczególności jako źródeł szczytowych.

W ocenie PKEE zwiększanie udziału OZE w sektorze ciepła i chłodu w Polsce będzie dużym wyzwaniem inwestycyjnym. Przyjęte cele są niewątpliwie ambitne, ale dzięki uzgodnionym w Dyrektywie RED nowym rozwiązaniom związanym z elektryfikacją ciepłownictwa, wytyczany jest kierunek zmian w sektorze, skorelowany również ze wzrostem udziału energii z OZE w krajowym miksie elektroenergetycznym.

Biomasa

W wyniku porozumienia zaostrzone mają zostać kryteria zrównoważonego rozwoju dla biomasy, w szczególności biomasy leśnej. Wprowadzona zostanie zasada kaskadowego wykorzystania biomasy. PKEE wielokrotnie wskazywał, że nakładanie dalszych ograniczeń dla wykorzystania biomasy w znacznym stopniu może utrudnić realizację nowych ambitnych celów, a obecnie obowiązujące ramy zapewniają, że paliwa z biomasy leśnej pozyskiwane są w sposób zrównoważony. W ocenie PKEE uzgodnione rozwiązania w zakresie kryteriów dla biomasy stanowić będą czynnik, który może dodatkowo utrudnić proces transformacji ciepłownictwa systemowego w Polsce.

Wydawanie pozwoleń

W celu przyspieszenia rozwoju wykorzystania OZE REDIII ma wprowadzić przyspieszoną procedurę wydawania pozwoleń. Państwa członkowskie wskażą obszary akceleracji OZE, w których możliwe będzie zastosowanie uproszczonej i przyspieszonej procedury wydawania pozwoleń (dla wskazanych przez państwo członkowskie obszarów będzie to 12 miesięcy, dla pozostałych – 24 miesiące). W opinii PKEE działania mające na celu usprawnienie realizacji procesów inwestycyjnych w obszarze OZE mogą być korzystne, przy zachowaniu racjonalności wyznaczonych terminów dla poszczególnych etapów procesu inwestycyjnego, a zniesienie obciążeń administracyjnych powinno usprawnić prowadzenie transformacji energetycznej. Pamiętajmy jednak, że przyspieszenie procedur wydawania pozwoleń (w tym warunków przyłączenia) może być wyzwaniem dla operatorów sieci dystrybucyjnych (OSD).

Źródło: PKEE

O Autorze

Czasopismo elektrotechnik AUTOMATYK jest pismem skierowanym do osób zainteresowanych tematyką z zakresu elektrotechniki oraz automatyki przemysłowej. Redakcja online czasopisma porusza na stronie internetowej tematy związane z tymi obszarami – publikuje artykuły techniczne, nowości produktowe, a także inne ciekawe informacje mniej lub bardziej nawiązujące do wspomnianych obszarów.

Tagi artykułu

Zobacz również

Chcesz otrzymać nasze czasopismo?

Zamów prenumeratę